Op 1 februari van dit jaar. hield het Maasstadziekenhuis in samenwerking met de NVLE een informatiemiddag over systeemziekten. Centraal stonden de onderwerpen medicatie en antistoffen bij systeemziekten, met presentaties van reumatoloog dr. Femke Bonte-Mineur en reumatoloog in opleiding Guusje Juist. Naast inhoudelijke presentaties was er gelegenheid om met andere patiënten te praten en om informatie in te winnen bij de Sjögrenvereniging, de NVLE en Scleroderma Framed.

Dr. Femke Bonte belichtte veel gebruikte medicatie bij systeemziekten en de afwegingen die de arts in samenspraak met de patiënt maakt bij die keuze. Die afweging houdt verband met de zogenaamde ‘window of treatment’ (het moment dat een medicijn het meest effectief is in het ziekteproces) en de balans tussen de werking en mogelijke bijwerkingen van medicatie.

In vogelvlucht besprak dr. Bonte de medicamenteuze opties om het ontregelde immuunsysteem bij systemische sclerose (SSc), SLE of APS tot rust te brengen. Hieronder volgt een korte – dus niet volledige – samenvatting. Het uitgebreide verslag kun je binnenkort lezen op de website van de NVLE (nvle.org) en het Maasstadziekenhuis (maasstadziekenhuis.nl). *

Stamceltransplantatie, cyclofosfamide en Mcyofenolaat

Een stamceltransplantatie deelt de hardste klap uit aan het immuunsysteem. Het wordt vooralsnog alleen toegepast bij SSc-patiënten met een hoge ziekteactiviteit. Het werkt goed, maar de bijeffecten en risico’s zijn aanmerkelijk. De kans op infecties is groot en mensen kunnen tijdens de behandeling overlijden door de ziekteactiviteit zelf of aan infecties. Cyclofosfamide kan gegeven worden bij zeer actieve SLE of SSc. Ook dit medicijn heeft flinke bijwerkingen op korte en lange termijn, zoals infecties, bloedbeeldafwijkingen en verminderde vruchtbaarheid. Mycofenolaat wordt ook bij actieve SLE en SSc gegeven. Bij SLE wordt het gegeven bij actieve orgaanbetrokkenheid, bij SSc als de longen of de huid van het gehele lichaam meedoen. Het kent bijwerkingen als maagdarmklachten, diarree en infecties.

Prednison, maagzuurremmers en methotrexaat

Prednison werkt heel snel en is daarom van belang bij hoge ziekteactiviteit. Sommige patiënten houden altijd een onderhoudsdosis. Het medicijn heeft verschillende bijwerkingen: Het is een ‘dikmaker’, osteoporose en maagproblemen liggen op de loer en op termijn ook dunne huid en bloedingen. Maagzuurremmers worden bij vrijwel alle ziektebeelden ingezet, met name bij SSc om de longen te beschermen tegen maagzuur. Methotrexaat kan positief werken op gewrichtsontstekingen, energie en op de huid. Bijwerkingen zijn maagdarmklachten, leverchemie- en bloedbeeldafwijkingen. En je mag er niet zwanger bij worden.

Azathioprine, belimumab en hydroxychloroquine

Azathioprine kan net als veel andere DMARD’s (ziektebestrijders) helpen tegen algemene klachten zoals nachtzweten, en kan ook gunstig werken op de nieren en andere organen. Bijwerkingen van deze medicijnen zijn vrijwel gelijk aan die van methotrexaat. Verder kunnen er specifieke huidproblemen ontstaan en is er een verhoogd risico op lymfeklierkanker. Dat laatste is overigens niet uitsluitend aan de medicatie te wijten, want voor mensen met een (onbehandelde) systeemziekte ligt het risico op lymfeklierkanker sowieso hoger. Belimubab is een specifiek medicijn voor SLE en kan soms de ziekteactiviteit en de benodigde dosis prednison verminderen. Hydroxychloroquine (Plaquenil) is het meest ‘milde’ medicijn en is bij actieve SLE bijna verplicht. Mensen met actieve SLE die het gebruiken, hebben een betere prognose, en minder last van opvlammingen. Het gebruik van Plaquenil zou de kans op nieuwe trombose bij APS kunnen verlagen. Op lange termijn kan Plaquenil echter het gezichtsveld aantasten en daarom moet de oogarts periodiek screenen op Plaquenil-retinopathie.

Na afloop ging dr. Bonte in op verschillende vragen uit het publiek. Hierna volgde een presentatie over afweerreacties en relevante antistoffen bij systeemziekten door dokter Juist.

Door Rita Schriemer